In de twee afgelopen weken heb ik in toonaangevende Schriftteksten belangrijke aanzetten onder de aandacht willen brengen die essentieel zijn om Kerk te worden. Dit proces begon bijna 2000 jaar geleden, maar is ook vandaag brandend actueel. Ik breng voorzichtig enkele opdrachten en uitdagingen in beeld.
We leven in een spreekwoordelijke herfsttijd. Een traditie is voorbij het hoogseizoen: parochiekerken zijn niet langer het middelpunt van een dorp, stad of stadswijk, meer en meer kerkgebouwen worden niet meer gebruikt en worden zelfs verkocht. De territoriale Kerk verliest aan terrein. Ons parochiaal landschap is getooid met melancholie. Er kijkt vaak heimwee mee van over onze schouder. Dat voelt als een teleurstelling, terwijl dat juist niét de kern is van de Blijde Boodschap, die vertrekt vanuit nieuwe hoop.
Misschien kunnen we iets opsteken uit het verhaal van Handelingen, hoofdstuk 2 dat met Pinksteren wordt gelezen. Hoe is het allemaal begonnen? Kunnen wij daar nu iets mee aanvangen?
Samen komen
De leerlingen en Maria zijn samen. De leerlingen zijn niet in eenzaamheid verspreid, maar vormen een gemeenschap. Ze bidden en hopen samen in de schaduw van Pasen en Hemelvaart. Jezus, hun Leidsman, is gestorven aan het kruis, Hij is opgestaan uit de dood en ten hemel opgevaren. Nu is Hij niet meer zichtbaar en tastbaar onder hen, Hij zal geen toegespitste raad meer geven bij elk vraagstuk waar ze op zullen botsen. De Geest is hen beloofd. Hij zal hen inspireren en herinneren aan de woorden van de Heer.
Samen komen blijft een belangrijk uitgangspunt, voor de geloofsgemeenschap, maar ook voor pastores, lekenverantwoordelijken, parochieassistenten, priesters en bisschoppen. Iedereen die een engagement, taak, zending of wijding belichaamt, heeft nood aan ondersteuning van broeders en zusters. Samen bidden en in gesprek treden, werkt verrijkend, verdiepend en versterkend. En Kerk van schrale eenzaamheid heeft geen toekomst, omdat religie gebaseerd is op verbondenheid, met God, maar ook met medegelovigen.
Authenticiteit en verandering
De deuren mogen wel eens gesloten worden, om tot inkeer te komen en zich af te sluiten van de drukte van elke dag. We mogen ons echter niet zomaar terugtrekken in een duffe, stoffige kilte. Op geregelde tijdstippen is er nood aan het opengooien van de deuren en ramen, om een hevige wind toe te laten. Laat de Geest waaien. Een "aggiornamento" zoals het Tweede Vaticaans Concilie heeft teweeg gebracht, is geen verschraling. In het verleden wonen, is immers zinloos en betekenisloos. Dat deed Jezus niet en dat is ook onze opdracht niet. Misschien is er ook nu nood aan bijsturen met de wind van de Geest in de zeilen. Een update, een nieuw hoofdstuk, een nieuwe blik. Dat betekent dat de traditie niet losgelaten wordt, maar net opnieuw in de realiteit geankerd wordt.
Authenticiteit is een centrale waarde. We mogen zoals de apostelen vurig zijn, maar we mogen geen oppervlakkige vertoning opvoeren. Die zou wellicht wel even in de smaak vallen, maar zou al gauw alle kracht verliezen omwille van de oppervlakkigheid. Populariteit is geen meetinstrument op geloofsvlak. Het biedt een vals gevoel van tevredenheid: vandaag "hosanna" en morgen "weg met Hem". Het is belangrijk dat alle christenen zich gestimuleerd weten om hun geloof te verdiepen. Langs verkondiging wordt de kennis en het inzicht van ons geloof gevoed. Dat is de roeping van elke christen: deelachtig te zijn in de verkondiging.
Wat we te bieden hebben, wat we verkondigen, is wat de Geest ingeeft. Het Woord van God bij de tijd brengen, is een delicate kunst. De essentie mag nooit verloren gaan. Die essentie is immers Goddelijk. De apostelen spreken in de taal van de mensen. Zo kan de toehoorder het Woord verstaan en begrijpen. We kunnen maar beter zoeken naar goede woorden, zonder weliswaar trendy te willen zijn. Wat niet uit de Bron komt, zal houterig overkomen, overdreven aanvoelen en vervlakkend werken.
Een nieuwe taal
De leerlingen spreken de mensen met Pinksteren in hun eigen taal aan en vertellen honderd uit over Jezus en zijn Boodschap. De Kerk en haar verkondigers zijn op hun best wanneer ze zichzelf overstijgen en ver weg blijven van kleinmenselijkheid. Wanneer we ons redeloos vastklampen aan gewoonten en principes die de tijd niet doorstaan, dan verengt onze blik en verliezen we contact met de werkelijkheid.
We moeten op zoek gaan naar de taal van de mensen: hier en overal ter wereld. Het verhaal kan anders verteld worden op verschillende plaatsen. Dat betekent niet dat de Boodschap veranderd wordt. De vertelwijze kan wel verschillen, de accenten liggen anders. De Geest van de Heer kan daartoe een bron van wijsheid zijn en verstand. Gods Geest beschermt christenen tegen leegte en stilstand en brengt hen bij de actuele noden en vragen.
Terug naar de hoofdzaak
De Geest vuurt ons aan om bij de mensen te vertellen over de Heer. Priesters, pastores, parochieassistenten en geëngageerde vrijwilligers mogen geen managers worden, elk op hun niveau. Verkondigen is iets compleet anders dan crisismanagement. De realiteit brengt altijd een facet binnen van organiseren en regelen. Dat mag echter niet de hoofdzaak, niet de hoofdtaak worden.
Laten we de deuren en ramen van ons geloof open zetten. Laten we zoeken naar zinvolle manieren om Kerk te worden, om samen te komen in zijn Naam. De Geest zal ons daarbij leiden. De traditie is nooit een monoliet geweest, ze heeft zich telkens opnieuw aangepast aan nieuwe uitdagingen, aan een veranderde samenleving. Dat mogen we niet vergeten. De Kerk is verleden, heden en toekomst. Durven we diep genoeg te graven? Durven we vanzelfsprekendheden in vraag te stellen? Kom, Schepper, Geest, daal tot ons neer.