In de katholieke traditie klonk vroeger wel eens de leuze: "wat niet verplicht is, dat is verboden" om de benepenheid van de geloofsinhoud en geloofsbeleving te verwoorden. Er was scrupuleus gedetailleerd uitgewerkt in een gesloten systeem hoe de ideale werkelijkheid nagestreefd moest worden in ons aardse tranendal. Ook vandaag bestaat die gewaarwording nog. De christelijke praktijk kan er onbereikbaar moeilijk door lijken. Een ethiek gebaseerd op negatieve principes bespreekt alles wat niét mag. Dit stimuleert de neiging om anderen terecht te wijzen en bevordert een gesloten ethiek, die defensief is ten opzichte van alles wat nieuw of anders is. Is er een andere kijk in het evangelie te vinden?
- Voor de lezingen van deze zondag: klik hier.
Nieuwe kansen
De lezingen vandaag geven nochtans aan dat God niet herleid kan worden tot een strenge Rechter, steeds klaar om te straffen en te veroordelen. Het basisprincipe van Gods rechtvaardigheid is immers zachtheid en hoop. (Wijsheid 12, 18) God is mild en zachtmoedig omdat Liefde het beginsel is. Liefde vertrekt niet uit het negatieve maar juist uit welwillendheid en optimisme. Liefde heeft niet als eerste intentie om te begrenzen en te beperken maar juist te inspireren en aan te zetten om deze liefde met onze naasten te delen (Wijsheid 12, 19). Liefde trekt ons omhoog, naar God toe. Negativiteit duwt ons omlaag.
God blijft niet staren op wat verkeerd is gegaan, maar geeft nieuwe kansen en schenkt vergiffenis. Parallel is de kern van Jezus' Boodschap niet zijn lijden en sterven maar zijn verrijzenis. Niet het kwaad staat centraal maar nieuwe hoop. Dat ontbreekt nog te vaak in ethische en theologische standpunten.
Kwetsbaar
Wanneer God het geloof zaait onder de mensen, zoals de parabel vertelt, en er wordt ook onkruid doorheen gezaaid, dan gaat Gods aandacht niet uit naar het onkruid maar naar het beschermen van de oogst. (Matteüs 13, 29-30) De knechten in het verhaal trachten Hem nochtans te overtuigen om het onkruid te wieden. (Matteüs 13, 28) De goede planten die daarin sneuvelen, zijn dan 'collateral damage', toevallige nevenschade. Dat is buiten de Baas gerekend. Dergelijke nevenschade heeft de Kerk doorheen de tijd helaas al te vaak veroorzaakt, wellicht met goede bedoelingen, maar met beperkt inzicht.
Het Koninkrijk van God, de verwezenlijking van ons geloof hier op aarde in ons doen en laten, omschrijft Jezus als een mosterdzaadje. (Matteüs 13, 31) Het is klein en kwetsbaar bij aanvang. Die kwetsbaarheid wordt niet veroordeeld door Jezus, maar juist geprezen. Het groeit uit tot een enorme boom waar de vogels in kunnen nestelen. (Matteüs 13, 32) Er is standvastigheid en er ontstaat nieuw leven met deze boom.
Klemtoon
Er is ook een schaduwzijde aan de verhalen die Jezus vertelt. Het onkruid wordt gebundeld en in het vuur gegooid. (Matteüs 13, 30) Ethiek is gebaseerd op het onderscheid tussen goed en kwaad. De vraag is wat er het meeste doorweegt, wat het meeste aandacht verdient: het goede of het kwaad? Dat zegt veel over hoe er gedacht wordt. Dat vertelt waar je op gefocust bent.
Met zijn parabel van het mosterdzaadje plant Jezus kiemen van een positieve theologie. Deze ontkent de waarschuwing en het bestaan van het kwaad niet. Maar ze blijft er ook niet reflexmatig aan vast zitten.