Sinds Paasmaandag vertoeven we in een tijd van 'sede vacante': de zetel van de paus is leeg. De Heilige Stoel, zoals ze ook wordt genoemd. De opvolger van paus Franciscus zal niet enkel de Stoel, maar vooral grote schoenen moeten vullen. In deze tijd van 'sedisvacatie' mogen we mijmeren over het nalatenschap van de mens, priester en paus Jorge Bergoglio, maar tegelijk ook vooruitkijken naar wie hem zal opvolgen. En dat in de week van Pasen, in die heilige dagen tussen Verrijzeniszondag en Beloken Pasen.
Alleen achterblijven
De apostelen blijven alleen achter na de dood van Jezus Christus in het Paasevangelie. Ze hebben vernomen dat Hij verrezen is, maar de dagen vóór Goede Vrijdag komen daarmee nooit terug. Die unieke periode is voorbij. Er is een zekere analogie: na het overlijden van paus Franciscus weten we dat hij deelt in de verrijzenis van Christus, zoals alle gelovigen. Tegelijk nemen we afscheid van een indrukwekkende man, met grote gaven en kleine gebreken. Al worden deze bijvoeglijke naamwoorden door criticasters vaak omgewisseld, vergezeld van een sarcastische ondertoon. Ten onrechte, volgens mijn bescheiden mening. Zowel wat de naamwoorden als het sarcasme betreft.
Paus Franciscus moest een overgangspaus worden, zoveel wat duidelijk. Met zijn 76 jaar was hij zeker niet jong te noemen toen hij werd gekozen. Er was een gelijkenis met Johannes XXIII, die op zijn 77 paus werd. Ook in de enorme invloed die beide pausen uiteindelijk hebben gehad op de Kerk, is een parallel te trekken. Maar terwijl Johannes XXIII slechts enkele jaren de Kerk heeft geleid, is paus Franciscus toch 12 jaar lang onze kerkvorst geweest en werd hij de tweede oudste (dienstdoende) paus ooit. Alleen Leo XIII leefde langer: hij werd maar liefst 93. (Paus emeritus Benedictus XVI werd 95, maar was 9 jaar daarvoor uit het ambt teruggetreden.)
Verandering, authenticiteit en pijn
Ook anders dan Johannes XXIII heeft paus Franciscus geen concilie samengeroepen. In zijn wijsheid zag hij in dat de tijd er niet rijp voor was. Hij koos een andere manier om de Kerk een nieuw elan te geven: de weg van de soberheid en vreugde. Hij ging niet in het apostolisch paleis wonen maar in een gastenverblijf. Ook de vele tierlantijntjes in gewaden en kledij liet hij bewust grotendeels achterwege. Deze christelijke authenticiteit werd nog versterkt door zijn blije en spontane persoonlijkheid. Barmhartigheid stond centraal: “De enige keer dat we mogen neerkijken op anderen, is wanneer we hen helpen om weer overeind te komen,” zei Franciscus tijdens de Wereldjongerendagen in Portugal.
“De Kerk moet de plaats van belangeloze barmhartigheid zijn, waar allen zich welkom mogen voelen en bemind, vergeven en bemoedigd om te leven naar het goede leven van het evangelie,” zei paus Franciscus in zijn exhortatie ‘Evangelii Gaudium’. Deze overtuiging dat de Kerk toegankelijk en geloofwaardig moet zijn, heeft paus Franciscus met daadkracht vorm gegeven. Hij hervormde de curie en was niet mals in zijn kritiek op de bureaucratie en het klerikalisme binnen de curie. Daarnaast bracht hij wereldwijd een synodaal proces in beweging, waardoor de lokale kerkgemeenschappen zich meer gehoord en betrokken voelden. Ver staat dit proces nog niet, maar het is alvast aangevat, en dat is op zich een hele prestatie in een Kerk die denkt en handelt in eeuwen, niet in jaren.
Op zijn pontificaat hebben de schandalen van seksueel misbruik heel zwaar doorgewogen. Tijdens zijn bezoek van België werd er bijzonder veel aandacht aan besteed. Maar wereldwijd waren er schandalen, vaak uit het verleden, maar daarom niet minder pijnlijk en beschamend. Het moet een zware taak zijn geweest voor paus Franciscus. Hoewel deze pijn niet te vergelijken valt met het leed van de slachtoffers zelf uiteraard. De paus heeft alvast niet de andere kant op gekeken. Al was er wel kritiek.
Beloken
Terwijl wij afscheid nemen van een optimistische, hartelijke paus met een indrukwekkende spirituele visie, naderen we Beloken Pasen: het einde van de Paasweek. We hoeven niet in de rouw te zijn. Misschien kunnen we in de eerste plaats bidden dat paus Franciscus rust mag vinden bij de Heer na een leven van toewijding. Deze week van Paasdagen, die eindigt met Beloken Pasen, leert ons immers dat de dood overwonnen is met de verrijzenis van de Heer. Het christendom is geen verdrietig of neerslachtig geloof.
In zijn allerlaatste toespraak, die na de zegen ‘Urbi et orbi’ van Pasen 2025 werd voorgelezen, beklemtoont paus Franciscus de vreugde en de hoop die de verrijzenis van Christus in de wereld brengt. Aan deze lofspraak over de verrijzenis verbindt hij meteen een pleidooi voor vrede wereldwijd. Een voortreffelijke dubbeloproep om deze Paastijd zinvol te besteden in gebed en in engagement.
Laten we dus in vrede samen bouwen aan de Kerk van Christus, waarin de verrijzenis de centrale Boodschap is. Christus moet niet gezocht worden onder de doden: Hij leeft! Laten we eensgezind in zijn Naam samenkomen om te bidden, te vieren, anderen te helpen waar het kan en samen Kerk te vormen: een eenheid in veelheid.
Afsluiten doe ik met nog één citaat van paus Franciscus: “Ik geloof in God, niet in een katholieke God. Er bestaat geen katholieke God: er is enkel God.” Zo is het. Amen.