De wijngaard is een beeldspraak waarmee de trouw en de liefde voor God meer dan eens worden verhaald. De Goddelijke grond heeft alles in zich om geloof te doen groeien en bloeien. Het is een kwestie van openstaan voor deze overvloedige gave van Liefde en ze te beantwoorden met dankbare trouw. Geen diepe tekstanalyse deze week, geen Griekse woorden, geen kernwoorden in het vet, maar een ontdekkende, bezinnende promenade van woordschilderijen. We maken in de lezingen van vorige en deze week immers een religieuze wandeling langs enkele sprekende beelden van wijngaarden. Ik wil je graag uitnodigen om me te vergezellen.
Een lied: de verloren oogst
We beginnen bij de profeet Jesaja in de eerste lezing van deze week. Hij zingt een lied voor zijn Vriend en Diens wijngaard (Jesaja 5, 1-7). Zijn vriend is God, dat spreekt voor zich. De wijngaard is het Beloofde Land waar het Volk Gods heen is gebracht doorheen de woestijn.
Jesaja zingt dat zijn Vriend een wijngaard had op een vruchtbare helling. Hij maakte de grond klaar, haalde de stenen uit de aarde en plantte een edele druivensoort: alleen het beste was goed genoeg voor zijn wijngaard. Hij bouwde een uitkijktoren en hakte een perskuip uit stenen. Alle voorbereidingen waren getroffen. Hij verwachtte een overvloedige oogst van rijpe druiven. De teleurstelling was groot: Hij kreeg alleen wilde, wrange vruchten. Wat had Hij nog meer kunnen doen? De fout lag niet bij Hem. De druivelaars groeiden niet en deden niet wat God hen gevraagd heeft.
In de tweede strofe bezingt Jesaja de gevolgen van wat gebeurd is. De wijngaard heeft geen druiven voortgebracht en dus neemt Jesaja's Vriend de omheining weg zodat de grond kaalgevreten of platgebrand kan worden. Ook maakt Hij de muren stuk, zodat de gaard plat getrappeld kan worden. Hij snoeit er niet meer in. Waarom zou Hij? De distels en doorns hebben vrij spel en de grond verwildert. En de wolken, die hoeven er niet meer op te komen regenen.
Die wijngaard, zo zingt Jesaja, dat is Israëls
huis: in ballingschap gestuurd, overrompeld door andere heersers en onderling verdeeld. Waren ze maar trouw gebleven aan de Heer, hadden ze maar naar zijn Woord geluisterd en zijn geboden in hun hart gedragen. Die wijngaard, dat zijn ook wij: onzeker, falend bij momenten, zelfingenomen en selectief in ons geloof.
Een kortverhaal: de zonen van de wijngaardenier
Mag ik vragen om me te vergezellen naar een intermezzo? Het is een korte vertelling: enkele zinnen, meer niet. Vorige zondag vertelt Jezus in het evangelie een parabel, een kortverhaal. (Matteüs 21, 28-32) Met weinig woorden wordt echter heel veel gezegd. Daar is Jezus goed in.
Een vader vraagt zijn twee zonen om in zijn wijngaard te gaan werken. De eerste zoon zegt dat hij geen zin heeft. Daarmee kwetst hij zijn vader. Hij bedenkt zich, hij heeft spijt van zijn botte afwijzing en gaat uiteindelijk toch naar de wijngaard om te doen wat zijn vader hem heeft gevraagd. De tweede zoon zegt met gestreken gezicht dat hij er zeker heen zal gaan, wat zijn vader blij stemt. Deze zoon blijft echter thuis en doet waar hij zelf zin in heeft.
Wie heeft nu de wil van de vader gedaan? Doen de farizeeën de wil van de Vader wanneer ze pretenderen in Hem te geloven en zijn geboden na te leven, maar in de praktijk enkel in zichzelf te geloven en eer en ontzag te betrachten bij de mensen? Zijn wij jaloers wanneer mensen kwaad hebben gedaan, maar in een keerpunt in hun leven een nieuwe kans vragen bij God? Gunnen we de anderen dat? En wat te denken van het Kerkelijk instituut dat de schijn van een goede naam belangrijker vindt dan rechtvaardigheid? Weinig woorden kunnen soms heel veel zeggen.
Een kostuumdrama: bloedbad op de wijngaard
Weinig parabels zijn zo bloederig als het verhaal van de kwaadaardige wijnbouwers. (Matteüs 21, 33-43) Veel elementen komen samen in deze tragedie: verbroken vertrouwen, onrecht, samenzwering, geweld en moord.
Een landeigenaar maakt zijn grond gebruiksklaar als wijngaard om die te verpachten. Het is onmogelijk om de verwijzing naar Jesaja niet op te merken: er wordt een omheining gemaakt, een uitkijktoren gebouwd en een wijnpers.
De eigenaar verpacht de wijngaard en vertrekt op reis. Wanneer hij drie van zijn knechten naar de pachters stuurt om zijn oogst in ontvangst te nemen, worden die hard aangepakt: één knecht wordt mishandeld, één vermoord en één wordt gestenigd. Hoe verontwaardigd moet de eigenaar geweest zijn? Waar heeft hij dit verdiend? Hij stuurt een grotere groep knechten, maar ook hen ontzien de pachters niet. Ook zij worden mishandeld of vermoord. De man heeft zijn wijngaard aan een stel meedogenloze schurken verhuurd, zoveel is duidelijk.
Uiteindelijk zendt de eigenaar zijn eigen zoon naar de wijngaard, zijn eigen bloed. Hij gaat er van uit dat ze hem niet zullen doden, maar dat is een zware vergissing van de eigenaar. De barbaren doden hem genadeloos. De vader verliest ook zijn zoon aan zinloos en brutaal geweld.
De toehoorders hebben zich ingeleefd in het verhaal van Jezus. Hij vraagt hun inbreng: "Wat moet de eigenaar met de wijnbouwers doen?" Emotioneel antwoorden ze dat de eigenaar de pachters een ellendige dood moet laten sterven. De toehoorders denken dat ze een rechtschapen oordeel vellen. Dat is ook zo. Maar eigenlijk veroordelen ze vooral zichzelf in hun uiterlijke ijver. Ze vallen in de kuil die ze voor een ander denken te graven.
Het verhaal voorspelt uiteraard hoe de geloofsgezanten Jezus zullen laten arresteren en vermoorden: de Zoon van God. Het verhaal vertelt echter ook over de mogelijkheid tot barbaarsheid die in elk van ons schuilt. Het waren geen holbewoners die 6 miljoen joden hebben vermoord in concentratiekampen. Het waren grotendeels mensen die een christelijke opvoeding hadden genoten. En dat soort onmenselijkheid bestaat nog steeds, helaas, soms zelfs met de steun van christelijke leiders.
Graven we nog wat dieper, dan merken we dat Jezus met dit verhaal iedere volgeling wil oproepen om de Boodschap te verinnerlijken. Uiterlijke schijn is slechts zinloze leegte. God hoopt op onze goede vruchten. Jesaja vertelt er over, en Jezus geeft in een 'remake' een even toepasselijke waarschuwing. Ook het verhaal over de zonen sluit aan bij deze boodschap.
Een beeldspraak: jullie zijn de ranken
Tot slot neem ik je graag nog mee naar een kleine beeldspraak die in deze periode niet wordt voorgelezen, maar die in deze gaanderij zeker niet mag ontbreken. Geen gesloten verhaal uit een andere tijd dit keer, maar een eenvoudige vergelijking tussen een beeld en de realiteit van ieder van ons. Jezus staat dicht bij ons met dit verhaal, en ook in dit verhaal. (Johannes 15, 1-8)
Hij noemt zichzelf ben de wijnstok en zijn Vader is de wijnbouwer. En wij, wij zijn de ranken. Als we goede vruchten dragen door de zorg van de wijngaardenier dankbaar aan te nemen en de kracht en voeding van de wijnstok toe te eigenen tot diep in ons hart, dan zullen we van deze genade mogen blijven ontvangen, zoveel als we nodig hebben. Wie dat niet doet, zal verdorren en weggegooid worden.
Coda
En daarmee besluiten we de wandeling over geloof, over keuze, over engagement. Wil je geloven? Wil je God eren? Beleef dan je geloof van binnenuit en hou je ver weg van eigen roem en uiterlijk vertoon. Geloof mag geen 'cérémonie protocolaire' zijn: geen verzameling van inhoudsloze minutieuze regeltjes die als enig doel hebben zichzelf in stand te houden en God en de geloofsinhoud te willen controleren en manipuleren.
Veeg dus je hart grondig schoon met de bezem van de radicale Liefde van God, telkens opnieuw: zonder zelfmedelijden, en vooral grondig en kritisch. Dat zelfinzicht komt niet vanzelf. Het vraagt om gebed en meditatie: tot de kern komen, weg van de afleidingen en het ruis van elke dag. Langs gebed en meditatie ontvangen we voeding van God, zoals een druif zich voedt aan de wijnstok en aan de grond. De levensenergie, de spirituele voeding komt altijd tot ons, maar vooral wanneer we ons er bewust voor openstellen.
Hiermee stuur ik jou - maar mezelf even goed - op weg. Maak wat van je leven, elke dag!