Er bestaat argwaan rond religie omwille van het risico op radicalisering. Men kan té enthousiast zijn in toewijding. Zo zijn er ouders die hun kind zo graag zien dat ze het versmachten met hun liefde. Zo ook kan men de geloofsovertuiging te radicaal uitvergroten. Dat kan lijden tot de meest gruwelijke scenario’s. Dit fenomeen wordt clichématig vereenzelvigd met de islam, maar het is een aandachtspunt binnen elke godsdienst, ook binnen het christendom. Dat leert de geschiedenis ons. Al moeten we ons de bedenking maken in welke mate de mensheid werkelijk iets leert uit het verleden uiteraard.
Haten?
In de Schrift staan enkele radicale uitspraken van Jezus
opgetekend, standpunten op het scherpst van de snee. Deze zondag klinkt bijzonder
harde taal: “Wie Mij volgt, maar niet breekt met zijn vader en moeder en vrouw
en kinderen en broers en zusters, ja zelfs met zijn eigen leven, kan niet mijn
leerling zijn.” (Lucas 14, 26) In de oudere vertalingen staat er zelfs: “wie
zijn ouders (…) niet haat”. Deze boodschap doet Jezus niet “en petit comité” bij
zijn leerlingen. Hij zicht zich tot de menigte, dus tot iedereen. (Lucas 14, 25)
Deze uitspraak lijkt onmiskenbaar te vloeken met de tien
geboden: “Toon eerbied voor uw vader en moeder.” (Exodus 20, 12) Heeft Jezus
niet verklaard dat Hij niets van de Wet zou afschaffen of veranderen? (Matteüs
5, 17-19) Hij drukt het zelfs heel plastisch uit: elke “jota” (de kleinste letter),
zelfs elke “tittel” (het kleinste letterdeeltje) blijft van kracht. Naar het
Nederlands omgezet, zou je kunnen zeggen: “zelfs geen puntje wordt van boven
een i weggewist”. Toch lijkt er duidelijk een tegenspraak tussen het gebod en
Jezus’ uitspraak te bestaan.
Afwezigheid van liefde
In het Grieke staat er “miseoo”, dat inderdaad logischerwijs
als “haten” wordt vertaald. Het Griekse “misos” betekent “haat”. Het kan echter ook “minachten” betekenen: “minder belangrijk achten”.
Jezus’ uitspraak wordt ook bij Matteüs vernoemd. Daar merken we meteen een nuance:
“wie meer houdt van zijn vader of moeder dan van Mij, is Mij niet waard.” (Matteüs
10, 37)
Er is kennelijk een rangorde in liefde. Wie God niet
bovenaan plaatst, is geen volgeling van Jezus. Er is geen enkele aardse liefde die
opweegt tegen de Liefde van en voor God. In het ultieme, uiterste scenario dat
iemand een blijvend obstakel vormt tussen jou en God, kan je niet anders dan
die persoon af te stoten.
Haat hoeft in deze context overigens niet gezien te worden
als een actieve vijandige houding. Haat bestaat in Christus’ optiek enkel passief:
geen liefde schenken. De afwezigheid van liefde is haat. Uiteindelijk is de
Liefde de enige zinvolle activiteit (Lucas 6, 27-28) De christelijke Boodschap gaat
over de Liefde. (Lucas 6, 36-37 – Matteüs 5, 43-44)
Bouwen
In de twee passages uit het Lucasevangelie die hier ter
sprake komen, maakt Jezus telkens een vergelijkingen met het bouwen. Wanneer je
een gebouw niet voorziet van een stevig fundament, zal het niet standhouden. Zo
moet ook je geloof rotsvast zijn. (Lucas 6, 47-49) Een gebouw werk je niet half
af. Zo moet ook je geloof volwaardig zijn. (Lucas 14, 28-30) Een half afgewerkt
gebouw zal je weinig eer brengen. De bouwer zal smalend herinnerd worden als diegene
die halverwege opgegeven heeft.
Jezus’ bouwadvies is uiteraard slechts beeldspraak. Dat een gebouw zonder goede fundamenten inderdaad een pijnlijk lot tegemoet gaat, heeft echter de "Hazegraskerk" in Oostende bewezen. De Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekte Ontvangeniskerk is in 1864 af, maar 15 jaar later blijkt het gebouw al 30 centimeter in de zandbodem te zijn gezakt. De toren gaat hellen en vertoont diepe barsten. Ingrijpende verstevigingswerken kunnen het gebouw vrijwaren. Niettegenstaande is de kerk begin de twintigste eeuw al 60 centimeter gezakt. Het gebouw blijft een zorgenkind, een nieuwe restauratie wordt nagelaten en uiteindelijk volgt in 1996 de sloop.
Onafgewerkte kerken en kathedralen kennen we allemaal. Zo is de achterzijde van de
kathedraal van Siena in Italië nooit afgewerkt, en heeft de kathedraal van Cuanca in Spanje twee
onafgewerkte torens. Dichterbij is de tweede toren van de Onze-Lieve-Vrouwkathedraal
in Antwerpen onafgewerkt gebleven en heeft ook de Mechelse
Sint-Romboutskathedraal een onafgewerkte westertoren.
Maar daar gaat het dus niet over. Vergeef me deze uitweiding... Wat Jezus in essentie wil
meegeven, is dat God niet accepteert dat we maar halfhartig zouden geloven. Het
kruis opnemen, is en blijft een radicale keuze. Je kan jezelf niet
vooropstellen, en naasten evenmin. Wie zijn kruis opneemt, volgt de Heer. (Marcus
8, 34 – Matteüs 16, 24 – Lucas 9, 23) De opdracht mag geenszins onderschat worden!
Prijs betalen
We hebben Jezus’ uitspraak genuanceerd, maar betekent niet
dat er geen pijnlijke gevolgen aan die uitspraak verbonden zijn. Nuanceren is niet hetzelfde als toedekken, al wordt in onze polariserende tijden soms het tegendeel beweerd. Jezus voorspelt immers ellende: wie Hem volgt, kan er een zware prijs voor betalen. In de Handelingen
van de apostelen wordt verhaald hoe Jakobus gedood wordt met het zwaard. (Handelingen
12, 2) Het lot van de andere apostelen wordt in de traditie beschreven: Petrus
wordt ondersteboven opgehangen op een X-vormig kruis, Matteüs wordt gedood met
het zwaard, Bartolomeüs met de zweep, Andreas wordt gekruisigd op een X-vormig
kruis, Tomas wordt met een speer gedood, Mattias gestenigd, Paulus onthoofd…
Ook nu nog worden christenen om hun geloof gediscrimineerd,
vervolgd en gedood, in landen als Noord-Korea, Afghanistan, Somalië, Libië,
Pakistan, Soedan, Eritrea, Jemen, Iran en India. 360 miljoen christenen worden ernstig
vervolgd en gediscrimineerd volgens de internationale organisatie “Open Doors”,
die ondersteuning tracht te bieden aan slachtoffers van christenvervolging.
Jezus volgen: het vergt een volledig en onvoorwaardelijk engagement.