We hebben allemaal nood aan geborgenheid. Diep vanbinnen leeft in ons een verlangen om in een leven vol onrust en onzekerheden tot in ons diepste bestaan een veilige bescherming en beschutting te ervaren, een vaste ondergrond. Het brengt de balans terug in evenwicht: een existentiële homeostase. Veel van onze reacties en beslissingen worden beïnvloed en bepaald door onze al dan niet solide existentiële ondergrond. Die geborgenheid mag niet versmachtend werken, maar bevrijdend. Hoe kan dat?
- Voor de lezingen van deze zondag: klik hier.
Bedwelmd
Er wordt het christendom vaak verweten dat het de mensen bedwelmt met schijnbare zekerheden. De hemelbelofte wordt daarbij vaak op de korrel genomen. De kritiek is deels terecht: wanneer geloofswaarheden zomaar als wetenschappelijke feiten worden gepresenteerd en aangenomen, houdt het de mensen tegen om kritisch en verstandig na te denken.
Niemand komt een stap verder met het argument: ‘het is zo omdat het zo is, punt’. We denken dan spontaan terug aan de catechismustijd, met de pasklare antwoorden waar men dan mee verder moest. Maar de donkere bladzijden uit de Middeleeuwen getuigen evenzeer van die enge en rigide blik. Waarheid, zelfingenomenheid en macht vormen een toxische combinatie.
Heropgesloten
Vandaag vertrekt onze samenleving vanuit het principe dat we vooruitgang boeken door van God los te komen. Geloof wordt als ouderwets en beknellend ervaren, als onverstandig zelfs. Geloven wordt gezien als niet intelligent. Ons denken is erop vooruitgegaan, zo hoor ik vaak tussen de regels door, en zelfs letterlijk weerklinken.
Tegelijk merken we in de samenleving een toenemende drang om nieuwe dogma's te willen bestendigen en als evidenties op te leggen. Wie het niet mee eens is met een vanzelfsprekendheid, die wordt als afwijkend bestempeld. Het creëert een polemiek die de samenleving verdeelt in meebouwers en buitenstaanders. Niets is zo nefast voor een samenleving als mensen systematisch buitensluiten. Dialoog zou het beginsel moeten zijn, en zeker geen uitgewerkte superieure visie.
Een superioriteitsgevoel zal de samenleving verarmen, omdat er een ‘nieuwe waarheid’ wordt opgedragen aan iedereen. De dynamiek van een gezonde samenleving bestaat immers in een respectvolle samenspraak van verschillende visies. De vrijheid die zo heilig was sinds de Verlichting lijkt aan banden te worden gelegd. In dat geval, paradoxaal genoeg, leidt het antwoord op de gehekelde onvrijheid juist tot nieuwe onvrijheid, nieuwe rigiditeit. Niet iedereen kan even goed om met pluriformiteit.
Een maatschappij in onze contreien zou op een ‘respectvolle consensus in beweging’ moeten steunen, waarvan de christelijke geïnspireerde visie één van de meebouwende optieken mag zijn. En binnen die christelijke visie zullen de standpunten intern ook zelden zomaar volledig unaniem zijn.
Vrij
Die verweten onvrijheid is trouwens hoegenaamd niet wat Jezus hier op aarde heeft willen verkondigen. Hij heeft geloof altijd als een bewuste en persoonlijke keuze aangereikt, één visie tussen meerdere. Vanuit het engagement om te geloven, groeit een diepgeworteld vertrouwen. Dat gebeurt bij de leerlingen, bij de volgelingen, bij de mensen die genezen worden... De vroege Kerk was een keuze, geen maatschappelijke evidentie.
Het geloof in God is geen veilige bubbel, het biedt geen verzekering tegen twijfel en onzekerheid, verdriet en tegenslag. Dan zou de vrijheid immers in het gedrang komen. Het reikt wel een perspectief aan tot voorbij het negatieve. Het geeft de gelegenheid en de middelen om het louter tastbare en denkbare te overstijgen. Met andere woorden: Jezus' Boodschap verruimt onze blik. God wil ons niet gevangen nemen, maar juist bevrijden.
Gezonde naïviteit
Paul Ricoeur spreekt over een tweede naïviteit, wanneer hij een van geloven wil omschrijven. Voorbij de enge letterlijke kijk, en ook voorbij de louter wetenschappelijk-kritische benadering: daar is ruimte voor een nieuwe openheid, voor een nieuwe, gezonde naïviteit om dichter bij God te komen. Een nieuwe vrijheid voorbij de wetenschappelijke zekerheden.
‘Laat de kinderen bij Me komen’, zegt Jezus. ‘Houd ze niet tegen, want het koninkrijk van God behoort toe aan wie is zoals zij. Ik verzeker jullie: wie niet als een kind het koninkrijk van God ontvangt, zal er zeker niet binnengaan.’ (Marcus 10, 14b-15) Jezus geeft ons de opdracht om als kinderen te worden. Dat beklemtoont Hij hier overigens voor de tweede keer: het is dus een belangrijk onderwerp. (Marcus 9, 35-37)
Een kind is nog niet onomkeerbaar volwassen, en is nog ontvankelijk voor dynamiek, voor groei en ontwikkeling. Er is veel ruimte voor vrijheid en verandering. Een kind is nog niet in de verleiding om vastgeroest en verbitterd te raken. Een kind staat open voor het nieuwe en is nog volop ontdekkend. Het is ontvankelijk, zonder aangeleerde vooroordelen, niet vooringenomen. In alles schuilt een oprechte, goedbedoelende en niet belerende intentie. Een kind is niet cynisch, niet voortdurend achterdochtig.
En misschien vooral: er is nog voldoende verbeeldingskracht om de sterkte en veelzijdigheid van symboliek te begrijpen. We krijgen er een diep-existentiële en hoog-transcendente geborgenheid voor terug: het persoonlijk antwoord van de Vader in zijn grootste genade.
Daar kunnen we beslist een heel eind mee komen, in ons geloof én in de samenleving.