Jezus verkondigt de Wet van Liefde. Dat is niet naar de zin van de Schriftgeleerden en farizeeën. Het is wellicht ook niet altijd naar onze zin. Wie een fout begaat, moet de gevolgen dragen. Hoe strenger men straft, zo wordt soms gedacht, hoe meer je God eer aan doet en hoe meer indruk dat maakt op andere potentiële zondaars. Ook in onze huidige maatschappij leeft dit ideaal: misdaad hard bestraffen als voorbeeld voor anderen. Maar Jezus verkondigt vergiffenis en mildheid. Waar slaat dat op?
- Voor de lezingen van deze zondag: klik hier.
Schande als instrument
Wat opvalt in de aanzet van het verhaal, is dat het de Schriftgeleerden en farizeeën helemaal niet te doen is om de zonde, maar om het overspel van de vrouw aan te wenden om Jezus ergens van te kunnen beschuldigen, godslastering bijvoorbeeld. (Johannes 8, 3-6)
Het overspel van de vrouw is eigenlijk maar bijkomstig. Ze willen Jezus vooral aanklagen en dan de vrouw stenigen als Jezus het toelaat. Hierin schuilt een valstrik die eigen is aan elke religieuze overtuiging: het zich toeëigenen van de geopenbaarde boodschap. Plots komt het gezag niet meer van God die zich openbaart, maar van mensen die schaamteloos voor hun beurt gaan spreken, in Gods plaats. Niet het overspel van de vrouw, maar de hovaardigheid van de Schriftgeleerden en farizeeën is de werkelijke godslastering in dit verhaal. Jezus is streng voor wie zelf streng is voor anderen. Hij gebruikt bij mensen dezelfde maat waarmee zij anderen de maat nemen. (Matteüs 7, 1-2)
De farizeeën en Schriftgeleerden hebben spiritualiteit verengd tot een veroordelend wetsinstrument, tot een systeem van uiterlijkheden. Het is een heel menselijk fenomeen, dat ook vandaag in het christendom vaak optreedt. Men aanbidt als het ware een schaap met vijf poten: een ideaal dat niet eens meer overeenstemt met de kern van de boodschap. Enkele verzen worden belangrijker dan alle andere. Het is een overdreven godsvrucht, goedbedoeld weliswaar, maar daarom niet minder overdreven.
Authentiek
Ze willen Jezus voor schut zetten, zijn visie op de proef stellen, en met wat geluk voldoende bewijsmateriaal verzamelen om Hem aan te klagen. Wat ze bereiken, hadden ze niet kunnen voorspellen. Ze worden op pijnlijke wijze heel persoonlijk op hun grootheidswaanzin gewezen. Wie van hen is zonder zonde? Wie zijn zij om anderen schaamteloos te veroordelen? Wat verderop in het hoofdstuk zet Hij deze visie kracht bij: "Jullie oordelen volgens menselijke maatstaven." (Johannes 8, 15a) De woede wordt verder gevoed: Goede Vrijdag is opnieuw wat genaderd.
De eigenlijke bedoeling van Jezus is niet om hen belachelijk te maken. Dat hebben ze aan zichzelf te danken. Jezus legt de klemtoon in het dispuut op wat echt van belang is: authenticiteit. We kunnen enkel spreken over zonde en schuld als we voor onszelf een zondebesef hanteren en als we er een betrokken en genuanceerde visie op zonde en vergeving op na houden. Ons kompas dient correct afgesteld te zijn: het moet te allen tijde gericht zijn op God, en voordat we uitspraken doen over anderen, moeten we eerst onze eigen positie ontwaren.
Hij oordeelt niet
Een merkwaardig detail in de afloop van het verhaal: Jezus oordeelt niét over de overspelige vrouw. In vers 15, waarvan het eerste deel al even is aangehaald, bevestigt Jezus het belang van niet te oordelen: "Ik oordeel over niemand." (Johannes 8, 15b) Jezus is namelijk de enige van alle aanwezigen die wél kan oordelen: Hij is immers zonder zonde, in tegenstelling tot de Schriftgeleerden en farizeeën. Volledig vrij in keuze, gaat Hij staan in de barmhartigheid van zijn Vader in de hemel. "Zondig niet meer," geeft Hij de vrouw als goede raad mee. (Johannes 8, 11)
Jezus maakt ons duidelijk dat we niet klaar moeten staan om anderen de les te spellen met de wijsvinger in de lucht. Laten we vooral zorgen dat we zelf bij de les blijven. Niet door anderen te veroordelen, maken we indruk, maar door het goede voor te leven. Dat is een positief getuigenis, maar misschien wat minder populair en zelfbevestigend. Het getuigt echter op de meest overtuigende wijze van Gods Liefde.