We hebben geen evangelie van Jezus meegekregen. Er zijn alleen evangelies óver Jezus. Vier van deze teksten zijn opgenomen in het Nieuwe (Tweede) Testament. Jezus was een spreker, geen schrijver. Hij verkondigde zijn Boodschap naar aanleiding van ontmoetingen, door in gesprek te treden.
- Voor de lezingen van maandag in de vijfde week van de Veertigdagentijd: klik hier.
We beschikken maar over één evangeliepassage die ons meldt dat Jezus schrijft: wanneer schriftgeleerden Hem confronteren met een overspelige vrouw (Johannes 8, 1-11). Jezus schrijft op de grond: in zand of aarde of stof. Hij schrijft vergankelijke woorden: de wind of enkele voetstappen en ze zijn voorgoed verdwenen. Het is dan ook merkwaardig dat de evangelist deze vluchtige woorden niet citeert. Waarom is de neergeschreven tekst niet weergegeven? Dit was een unieke kans geweest.
Wat zou Jezus neergeschreven hebben?
De
menselijke nieuwsgierigheid is eindeloos. We vernemen zoveel details in het
verhaal, maar die ene vage zin intrigeert ons. Wat zou Jezus met zijn vinger
neergeschreven hebben op de grond? Het lijkt Hem alleszins te boeien, want
Jezus heeft meer aandacht voor zijn geschreven woorden dan voor de opgeklopte herrie
van de schriftgeleerden.
Sommigen
denken aan een citaat uit de profeet Jeremia (Jeremia 17, 13): de namen van hen
die God verlaten, worden in het stof opgeschreven, ze vergaan tot niets.
Misschien schrijft Jezus de namen van de schriftgeleerden neer omwille van hun
verwijtend en veroordelend gedrag. Door op te gaan in hun geldingsdrang en
oordeelzucht keren ze God de rug toe. Wat blijft er over van Gods liefde in hun
bekrompenheid? Misschien schrijft Jezus daarom hun namen neer, als een hint, om
ze later heel symbolisch uit te wissen.
Schrijft
Jezus misschien het dubbelgebod van de liefde neer (Matteüs 22,36-40 - Marcus 12,28-31 - Lucas
10,25-27)? Of
schrijft de Mensenzoon met zijn vinger om te herinneren aan de twee stenen
tafelen, die met de goddelijke vinger werden beschreven (Exodus 31, 18)?
Soms
wordt ook gedacht dat Jezus zijn antwoord heeft voorbereid, schrijvend op de
grond. Zo beeldt Pieter Bruegel de Oude het tafereel uit in de grisaille over
Jezus en de overspelige vrouw.
Archimedes
In
het zand schrijven, is niet zo ongewoon in die tijd. Archimedes bijvoorbeeld,
de wiskundige en natuurkundige uit Syracuse, zou vaak getekend en geschreven
hebben in het zand. Zo wil een verhaal dat hij cirkels in het zand had getekend
in 212 vóór Christus, en een Romeinse soldaat door zijn diagram liep. Toen de
hoogbejaarde Archimedes de soldaat erop aansprak, werd die laatste woedend en hij
stak Archimedes met zijn zwaard neer.
Johannes
heeft eigenlijk weinig voordeel bij het citeren van Jezus’ neergeschreven
woorden. Uiteindelijk is de bedoeling van Jezus om een dramatische pauze te
creëren. Dat past alleszins goed in de verhaaldynamiek van de evangelist. De
opdringerige schriftgeleerden willen Jezus betrappen op een overtreding tegen
Gods Wet. Jezus laat zich niet intimideren door hun potsierlijke aanstellerij.
Hij neemt rustig de tijd. Er zit psychologie achter deze tactiek. De heren
krijgen uiteindelijk ook lik op stuk. “Wie zonder zonden is, laat die als
eerste een steen werpen.” En allen maken ze zich uit de voeten.
Het moraliserende wijsvingertje versus de vinger die schrijft in het zand
De theatrale
wijze waarop de schriftgeleerden Jezus confronteren met de vrouw, wordt door Jezus
niet in dank afgenomen. Hij ziet vooral een religieuze schijnheiligheid die dwars
staat op het dubbelgebod van de liefde. Het is van alle tijden: het
moraliserende wijsvingertje, vergezeld van de nodige Schriftcitaten. Laten we
daarbij nooit vergeten wat Jezus doet. Hij schrijft in het zand.
Volgende post: woensdag 24 maart. Thema: "Het Weesgegroet".