De heilige Dominicus (geboren Domingo Guzmán) is geboren in Caleruega in het toenmalige koninkrijk Castilië in 1170. Na zijn opleiding reisde hij naar Scandinavië in opdracht van de koning van Castilië. Dominicus vatte hierdoor het idee op om in Scandinavië te gaan missioneren.
Katharen: afwijking met wijsheid
In 1206 kreeg hij van de paus een missietaak in de Languedoc, waar hij samen met cisterciënzers de katharen moest bestrijden. De katharen streefden naar volmaakte zuiverheid en vonden de Roomse Kerk teveel gericht op rijkdom en macht. Er werd veel klemtoon gelegd op mystieke ervaring en op de gevaarlijke aanwezigheid van de duivel op aarde. Ze waren ook in onze contreien heel actief. De paus zag in de beweging een bedreiging voor de eenheid van de Westerse Kerk. De zogenaamde Albigenzische kruistochten moesten een einde maken aan het katharisme.
De lokale geestelijken bereikten weinig omdat ze hooghartig overkwamen en luxueus leefden. Dominicus besefte dat ze de vooroordelen bevestigden. Volgens hem moest de afwijkende geloofsleer bestreden worden door predikers die met een eenvoudige leefstijl hun woorden geloofwaardigheid en autoriteit verschaften. Hiermee nam hij eigenlijk ook de zinvolle standpunten van de katharen heel ernstig. Het getuigde van grote wijsheid. De cisterciënzermonniken met wie Dominicus rondtrok, bezaten te weinig kennis om hun argumenten tegen te spreken. Hierdoor ging hij nog meer beseffen dat geloofskennis cruciaal was om de kracht van het geloof in de wereld te brengen.
De lokale geestelijken bereikten weinig omdat ze hooghartig overkwamen en luxueus leefden. Dominicus besefte dat ze de vooroordelen bevestigden. Volgens hem moest de afwijkende geloofsleer bestreden worden door predikers die met een eenvoudige leefstijl hun woorden geloofwaardigheid en autoriteit verschaften. Hiermee nam hij eigenlijk ook de zinvolle standpunten van de katharen heel ernstig. Het getuigde van grote wijsheid. De cisterciënzermonniken met wie Dominicus rondtrok, bezaten te weinig kennis om hun argumenten tegen te spreken. Hierdoor ging hij nog meer beseffen dat geloofskennis cruciaal was om de kracht van het geloof in de wereld te brengen.
Een nieuwe orde
Eind 1206 stichtte hij een vrouwenklooster, het eerste van de latere dominicanessen. In Toulouse begon Dominicus met de oprichting van een orde voor de prediking. In 1215, tijdens het Vierde Lateraans Concilie werd de orde officieel erkend onder de naam Ordo Praedicatorum. Vandaar dat de dominicanen ook bekend staan als 'predikheren'. Dominicus zond zijn bedelbroeders uit naar Parijs, Spanje en Italië om theologie te studeren. De combinatie van bescheidenheid en wijsheid werd kenmerkend voor de dominicanen. Er ontstond een internationale orde die in 1220 voor het eerst in Bologna een generaal kapittel hield. De nadruk kwam sterk te liggen op studie en het in praktijk brengen van het Woord.
Geloof voor alle mensen
Dominicus is ook bekend om zijn ijverige prediking ter promotie van het rozenkransgebed. Dit eenvoudige gebed gaf ongeletterde mensen die geen Latijn verstonden de kans om zich volledig te engageren in gebed. Door zijn opgewekte aard, zijn praktische instelling en zijn scherp oog voor de tekenen van de tijd wist Dominicus mensen te inspireren. Hij richtte een dynamische orde op met als hoofdtaken prediking en zielzorg.
Nog bij leven deed hij afstand van de leiding van zijn orde. Uitgeput door het vele reizen stierf hij op 6 augustus 1221 te Bologna. Van Dominicus zijn behalve enkele brieven geen geschreven werken bewaard gebleven. In 1234 al werd hij door paus Gregorius IX heilig verklaard. Zijn feestdag is 8 augustus.
Wijsheid voor vandaag en morgen
Dominicus blijft een inspiratiebron voor ons door zijn oog voor authenticiteit en voor kennis. Het seksueel misbruik binnen de Kerk is een pijnlijke vorm van niet authentiek zijn. Dat illustreren de teleurgestelde reacties van zoveel gelovigen. Het heimwee naar de triomfalistische Kerk van weleer is ook nooit ver weg. Mensen voelen zich soms ongemakkelijk in een kleiner geworden Kerk en zoeken meer uitgesproken standpunten en belevingsvormen. De eerste vraag moet zijn of we daarmee dichter bij Christus' boodschap komen.
De boodschap van Dominicus is boeiend en brandend actueel.
- Een geloofsgemeenschap die de boodschap van Christus belijdt, maar er niet naar leeft, is een zinkend schip. Dat moeten we voor ogen houden.
- Verantwoordelijken in de Kerk, die macht toegeëigend krijgen, mogen nooit vergeten dat ze vóór alles dienaars van allen zijn en een voorbeeldfunctie hebben.
- De Kerk moet blijven zoeken naar nieuwe wegen om haar kennis zo breed mogelijk te delen, vooral met jonge gelovigen.