Johannes is de zoon van Maria’s nicht Elisabet. Zijn meest bijzondere band met Jezus is ongetwijfeld van spirituele aard, bijna mystiek zelfs: niet onder woorden te brengen maar onpeilbaar diep. Hij roept de mensen op om de weg klaar te maken voor de Heer, die weldra komt. Johannes inspireert ons ook vandaag om aan de weg te werken. Christen zijn is werken aan de weg: een zware taak, een werk dat nooit af is.
- Voor de lezingen van deze tweede zondag in de advent A: klik hier.
Potsierlijk
Johannes is in een ruwe kameelharen mantel gekleed en voedt zich met wilde honing en sprinkhanen. (Matteüs 3, 4) Johannes loopt beslist niet rond in eerbiedwaardige klederdracht. In de ogen van de mensen is hij schamel gekleed. Zijn voedsel bestaat uit schenkingen van de schepping: wat er voorhanden is. Het contrast tussen deze verwilderde profeet en de 'gestelde lichamen' van het geloof met hun potsierlijke houding kan niet groter zijn.
De farizeeën en sadduceeën worden bijzonder hard toegesproken: 'addergebroed' noemt Johannes hen. (Matteüs 3, 7) Ze moeten absoluut niet denken dat ze veilig zijn omdat Abraham hun voorvader was. (Matteüs 3, 9) Nee, ze zullen zélf moeten bewijzen dat ze het hemelrijk waard zijn, langs hun daden. En laten wij vooral niet op de zijlijn gaan staan en ons de rol van (licht geamuseerde) toehoorders toeëigenen. Johannes de Doper richt zich evenzeer tot ons: het is hoogtijd om aan de slag te gaan!
Nieuw begin
Johannes trekt de woestijn in om te prediken dat het koninkrijk van de hemel nabij is. Hij is een profeet, een man die door Jesaja al werd aangekondigd: 'een stem die roept in de woestijn'. (Matteüs 3, 3 en Jesaja 40, 3) In voorbereiding op Jezus’ komst doopt hij mensen, opdat ze tot inkeer komen. (Matteüs 3, 11) Want de bijl ligt aan de wortel van de boom: wie geen goede vruchten draagt, heeft geen goede vooruitzichten. (Matteüs 3, 10)
"Maak de weg van de Heer gereed", zegt Johannes de Doper. Jesaja klinkt hier meteen op de achtergrond mee: "Laat elke vallei verhoogd worden en elke berg en heuvel geëffend, laat ruig land vlak worden en rotsige hellingen rustige dalen." (Matteüs 3, 3 en Jesaja 40, 4) Wat bedoelt hij daarmee?
Oneffenheden
We zouden de ruwe woestenij bijvoorbeeld kunnen vertalen als: bergen van rijkdom en roem, dalen van onrecht en verdriet, ruig land van oorlog en geweld, en valleien van gemak en verstrooiing. Wanneer die oneffenheden verdwenen zijn, dan zullen we niet meer struikelen, niet meer verdwalen, dan zijn er geen belemmeringen meer, geen beperkingen. Een wereld zo idyllisch en puur als het aards paradijs, zeg maar. Weg met de willekeur en de onberekenbaarheid: de weg moet rechttoe rechtaan zijn, geijkt op Gods Wet. Een Rijk van goedheid, rechtvaardigheid en liefde.
In de woestijn, omringd door dorre en ruige natuurelementen spreekt Johannes dit visioen uit. In die woestijn heeft hij de soberheid en stilte gevonden, ver weg van de drukte van dorpen en steden. Zijn woorden klinken authentiek, juist door wie Johannes is en waar hij verblijft. Ook wij worden uitgenodigd om tot inkeer te komen en stil te staan bij ons leven, op ons doen en laten. Daar is de advent de uitgelezen tijd voor: tot inzicht komen, ontdekken wat er werkelijk toe doet in het leven. Tot de kern komen: het is een hele opdracht in een wereld vol kitscherige rendieren, irritant lachende kerstmannen en hyperkinetisch knipperende LED-lampjes.
Aan het werk!
Toch volstaat het niet om ons terug te trekken uit het leven en ons te bezinnen. We moeten aan de slag in deze wereld, in de schepping die God ons te leen heeft gegeven. Niet in een veilige fantasiewereld van goede voornemens, maar in ons dagelijkse bestaan: daar horen we ons voor te bereiden op zijn komst en goede vruchten te dragen. Deze boodschap mag ons inspireren in de advent.
Wanneer we bouwen aan de weg – onze persoonlijke weg, maar evenzeer de gezamenlijke christelijke weg van eeuwen –, dan werken we mee aan de komst van het Rijk Gods. De samenleving is niet dezelfde als ten tijde van Jezus, maar de gelijkenissen blijven niettemin stuitend: ook nu is er een grote kloof tussen arm en rijk, ook nu is er oorlog en onrecht, ook nu worden mensen uitgesloten. Daarom blijft de boodschap van Johannes brandend actueel. Helaas. Er is nog veel werk aan de weg! We hebben geen enkel excuus om onze bijdrage uit te stellen.
We verlangen naar Kerstmis. Laten we bouwen aan de weg door tot inkeer te komen en aan het werk te gaan, geïnspireerd door Johannes de Doper. Laten we ons in deze advent bewust voorbereiden om de Komst van Gods Zoon op aarde, God onder ons. Hij komt weldra!